تأثیر تیمار کردن بذر با اسید سالیسیلیک و همزیستی میکوریزی بر برخی خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک بزرک در شرایط تنش خشکی

خشکی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده تولیدات زراعی می باشد. از جمله روش های مقابله با خشکی، استفاده از تیمار بذر با غلظت های بهینه هورمون های رشد گیاهی همانند سالیسیلیک اسید و کاربرد میکروارگانیسم های مفید همچون قارچ های میکوریز می باشد. این تحقیق با هدف بررسی اثرات تیمار با سالیسیلیک اسید و تلقیح با قارچ میکوریز در سطوح مختلف آبیاری در گیاه بزرک انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی در 6 تکرار (3 تکرار در مرحله گلدهی برای مطالعه خصوصیات ریشه و سایر صفات و 3 تکرار هم برای بررسی عملکرد و اجزای عملکرد) در سال 90-1389 در اتاقک رشد اجرا شد. تیمارهای آزمایشی به صورت رژیم های آبیاری در 3 سطح (100%، 70% و 40% ظرفیت زراعی)، میکوریز در 3 سطح (عدم تلقیح و تلقیح با 2 گونه mosseae glomus و g. intraradices) و تیمار بذر با سالیسیلیک اسید در 2 سطح (بذور تیمار شده با غلظت mµ 250 سالیسیلیک اسید به مدت 8 ساعت و بذور بدون تیمار) بودند. درصد سبز شدن بذور، ارتفاع، تعداد و سطح برگ، روز تا گلدهی (طول دوره رشد رویشی)، پرولین، محتوای نسبی آب، کارتنوئید، کلروفیل a، b و کلروفیل کل، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی، وزن خشک ساقه، برگ و کل اندام هوایی، طول و وزن خشک ریشه، فسفر اندام هوایی، فسفر خاک، قطر هیف و وزیکول، درصد کلنیزاسیون، تعداد و وزن کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه در بوته اندازه گیری شدند. 40% ظرفیت زراعی باعث کاهش صفات تعداد و سطح برگ، محتوای نسبی آب، طول و وزن خشک ریشه، ارتفاع، وزن خشک ساقه، برگ و کل اندام هوایی، تعداد و وزن کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه و افزایش پرولین، فعالیت آنزیم های پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز، فسفر خاک، روز تا گلدهی، قطر وزیکول و درصد کلنیزاسیون شد ولی تأثیری روی فسفر اندام هوایی، کارتنوئید، کلروفیل a، b و کلروفیل کل، قطر هیف، فعالیت آنزیم های گلوتاتیون ریداکتاز و کاتالاز نداشت. هر دو گونه میکوریز در هر 3 سطح آبیاری اثرات مثبتی در صفات مورد بررسی داشتند به طوریکه تحمل به خشکی در گیاهان بزرک تلقیح شده با هر دو نوع میکوریز نسبت به گیاهان بدون تلقیح افزایش یافت. در شرایط تنش خشکی می توان قارچ mosseae glomus را به دلیل افزایش تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول، به عنوان گونه بهتر در این آزمایش معرفی نمود. سالیسیلیک اسید باعث افزایش درصد سبز شدن، ارتفاع، فعالیت آنزیم گلوتاتیون ریداکتاز و روز تا گلدهی و کاهش میزان کارتنوئید، فعالیت آنزیم های آسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز، تعداد و سطح برگ، طول و وزن خشک ریشه، قطر هیف، وزن خشک ساقه، برگ و کل اندام هوایی شد ولی در بقیه صفات مورد بررسی تأثیر معنی داری را نداشت. اثر متقابل بین میکوریز و سالیسیلیک اسید نشان داد که تلقیح با میکوریز در کنار تیمار با سالیسیلیک اسید باعث کاهش صفات مورد بررسی نسبت به شرایط تلقیح با میکوریز و عدم کاربرد سالیسیلیک اسید شد که این حالت نشان دهنده عدم وجود اثر افزایشی بین میکوریز و سالیسیلیک اسید می باشد. نتایج نشان داد که 100% ظرفیت زراعی و گونه mosseae glomus به ترتیب بهترین سطح آبیاری و بهترین قارچ میکوریز بودند.